Blog: Samenhang

Lees de Lifestyle-magazines er maar op na: 'Alles hangt met alles samen! Het achterliggende idee is het holisme. Je hoort het ook wel op biologische bedrijven en bij aanhangers van de New Age-beweging. Maar die samenhang maakt de werkelijkheid ingewikkeld en dat geeft onzekerheid. Als je verantwoordelijkheid draagt dan houd je het allemaal het liefst zo simpel mogelijk, dan is het te overzien en te beheersen.

Als je de complexe werkelijkheid in stukjes hakt en je hebt voor elk stukje een simpele vuistregel, dan weet je wat je moet doen. Heel handig als je bijvoorbeeld teelt chef bent, want de dagelijkse werkelijkheid in de kas kan aardig complex zijn. Deze aanpak wordt reductionisme genoemd. De holisten zeggen dat er bij de reductionistische aanpak toch iets verloren gaat. Je kunt bijvoorbeeld een roos niet in stukjes hakken als je wilt begrijpen wat schoonheid is. Maar ja, je hebt je teelt en je moet toch wat…

Een paprikateler vertelde dat het elk jaar toch weer spannend is om je gewas goed in balans te houden. Licht zorgt voor energie en dat geeft vruchtzetting. Typisch zo'n simpele vuistregel. Maar te veel vruchtzetting geeft een te zware plantbelasting en dat kan allerlei gevolgen hebben die je niet wilt. Met temperatuur kun je bijsturen. Als je vandaag de plantbelasting weet en de hoeveelheid licht, wat is dan de beste temperatuur? Plantbelasting is niet helemaal hetzelfde als energievraag. Als je naar het gewas kijkt dan zie je het resultaat van de afgelopen paar weken. Maar eigenlijk wil je vooruitkijken. Welke temperatuur moet je vandaag kiezen als je wilt dat het gewas volgende week ook nog goed in balans is? Dan moet je dus nadenken over dingen die je nu nog niet kunt zien. Die vuistregels geven dan eigenlijk net niet genoeg houvast.

Nog een voorbeeld: ik hoorde van een gerberateler die extra lampen had opgehangen. De vuistregel is: 5 mol per bloem. Je kunt dus van tevoren uitrekenen of dat uit kan. Helaas plukte hij nog niet de helft van de extra bloemen die hij had verwacht… Wat bleek: de bloemen waren wel veel zwaarder geworden dan normaal. Die extra groeikracht was er dus echt wel, maar was op de verkeerde plek terechtgekomen. Met nog een extra vuistregel erbij had hij waarschijnlijk een beter resultaat gehad: meer temperatuur geeft een hogere teeltsnelheid, zodat het gewas die extra groeikracht kwijt kan in meer bloemen in plaats van zwaardere bloemen. Maar hoe weet je dat van tevoren? En hoeveel temperatuur is dan goed? Vuistregels geven zekerheid, maar het combineren van vuistregels levert dus toch weer onzekerheid op…

We doen een experimentje. Neem je koffiemok (leeg!) en een schoenveter. Knoop de veter aan het oor van de mok, maak een lusje aan het andere eind van de veter en hang het geheel op aan de kapstok (even de jassen aan de kant). Als je de mok nu een duwtje geeft dan gaat hij slingeren. Eigenlijk best bijzonder: de mok, de veter en de kapstok konden elk apart niet slingeren. Door ze aan elkaar knopen hebben we samenhang gekregen. De aparte vuistregels die we hadden voor de mok, de veter en de kapstok werken niet goed om het slingeren te begrijpen. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je de veter twee keer zo lang maakt, gaat de mok dan sneller slingeren of langzamer? De oplossing is natuurlijk: uitproberen, dan weet je het.
Veel tuinbouwkennis is door uitproberen verzameld. Daar zijn we al behoorlijk lang mee bezig geweest en we weten ondertussen ook behoorlijk veel. Maar telen wordt steeds meer topsport. Steeds vaker wordt de vraag gesteld: wat kan ik vandaag, in mijn eigen kas, nou het beste doen?

Dan heb je rekenregels nodig in plaats van vuistregels. Wij knopen die rekenregels aan elkaar in een model zodat we ook grip krijgen op die samenhang.

Bron: Fokke Buwalda