Blog: Wie zich zeker voelt kan rustig twijfelen

Laatst hoorde ik van iemand die overwoog om een PhD te gaan doen in Wageningen. Ze twijfelde erg of ze dat wel aan zou kunnen. Het is ook nogal wat: je bijt je 4 jaar vast in een wetenschappelijk onderwerp. De bedoeling is dat daar nieuwe kennis uit komt waar later de praktijk weer van profiteert. Maar zeker is dat niet. Je werkt om de grenzen van wat we met z'n allen weten een stukje op te schuiven. Maar wat we dan straks extra weten, dat weten we nu nog niet. Daarom is van tevoren ook niet gegarandeerd dat het allemaal lukt. Dat geeft onzekerheid. Helemaal niet gek om daar over te twijfelen dus.

In de tuinbouw zijn we er ook wel aan gewend dat de uitkomst van tevoren niet helemaal gegarandeerd is. Wat gaan de prijzen doen? Wat krijgen we voor weer? Teeltfouten, ziektes of plagen in het gewas? Dat hebben onderzoekers en ondernemers dus met elkaar gemeen: de uitkomst is niet gegarandeerd en toch begin je eraan. Wat je wel weet is dat het de moeite waard is om te proberen. En je hebt zelf ook invloed op de slagingskans door de inzet van je talent, slimheid, ervaring en werkkracht. De overeenkomst tussen onderzoekers en ondernemers is zelfs nog sterker voor bedrijven die experimenteren met innovatieve technieken: het Nieuwe Telen, ontvochtiging, LED belichting, etc. Eerst maar eens een proefkapje, daarna misschien de hele tuin.

Je kunt op twee manieren omgaan met onzekerheid en twijfel. Je kunt zo veel mogelijk onzekerheid uitsluiten door alles maximaal te structureren en standaardiseren. Dat werkt over het algemeen goed voor dingen die voorspelbaar genoeg zijn. Maar helemaal uitsluiten kun je die twijfel nooit: heb je geen onberekenbare factor over het hoofd gezien? Of: zou het misschien toch nog beter/slimmer/efficiënter kunnen? Daar kom je dan nooit achter, want alles is vastgelegd.

De andere manier is om die twijfel juist niet uit te sluiten. In plaats daarvan laat je twijfel toe, en probeer je die voor je te laten werken. Voor het experimenteren met innovatieve technieken denk ik dat dat een betere benadering is. De glastuinbouwsector staat de komende jaren voor grote uitdagingen. Over 10 jaar gaat het gegarandeerd anders dan nu, en ben je er dan nog bij? Twijfel toelaten betekent: er rekening mee houden dat je nu nog niet alles weet en niet alles begrijpt. Onderzoekend, 'open minded', altijd klaar staan om te toetsen of je ideeën wel kloppen. Altijd bereid zijn om jouw idee in te ruilen voor een beter idee. Dat zorgt dat je van elke situatie kunt leren. En leren stelt je in staat om dingen beter te snappen en ook voorbereid te zijn op die toekomst.

Natuurlijk werkt het niet om in het wilde weg maar aan alles tegelijk te twijfelen, dat wordt chaos. Dat proces kun je ook structureren. Een onderzoeker doet proeven. De uitkomst is nog onzeker, maar als de proef goed is opgezet dan kun je uiteindelijk de juiste conclusies trekken en daarvan leren. Je zou kunnen zeggen dat de adviessystemen die wij ontwikkelen ook zo werken: bestaande kennis wordt gestructureerd in rekenmodellen. Met een model kun je een verwachting uitrekenen, die je naast registraties kunt leggen van wat er in het echt in de kas gebeurt. Klopt het? Door daar kritisch naar te kijken kun je leren. Eigenlijk moeten wij steeds 'met de billen bloot', want als het niet klopt dan hebben we natuurlijk wel wat uit te leggen. Eindgebruikers kunnen zelf ook meekijken en meedenken. De zekerheid die we hebben is dat we die modellen en de adviessystemen er omheen op die manier steeds verder kunnen verbeteren. Twijfel wordt daarmee een stuk gereedschap waar je mee kunt werken. Wie zeker is kan rustig twijfelen...

Bron: Fokke Buwalda